Nie wszystkie sprawy z zakresu prawa rodzinnego i opiekuńczego wymagają rozstrzygnięcia sądowego, ale wiele z nich rzeczywiście trafia na wokandę. Często są to sprawy z gatunku delikatnych, dotyczące ustalenia ojcostwa czy uregulowania spotkań z dziećmi. Głównym źródłem prawa rodzinnego i opiekuńczego jest Kodeks rodzinny i opiekuńczy uchwalony w 1964 r., który na przestrzeni lat był wielokrotnie nowelizowany. Oczywiście to nie jedyny akt prawny, w którym porusza się kwestie związane ze sprawami rodzinnymi. Materię tę regulują także Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej, a nawet w przepisy prawa międzynarodowego.
Prawo rodzinne i opiekuńcze jako dział prawa cywilnego
Prawo rodzinne i opiekuńcze to wyspecjalizowany dział prawa cywilnego, regulujący stosunki prawne w rodzinie, jej istnienie i funkcjonowanie, stosunki wewnątrz rodziny, jak i stosunki rodzin i ich członków z osobami trzecimi. Dział ten ma fundamentalne znacznie w życiu społecznym, ponieważ zawiera jasne wzorce zachowań i postaw pożądanych, a także przepisy pozwalające chronić podmioty prawa rodzinnego i opiekuńczego.
Zasady prawa rodzinnego i opiekuńczego
Wspomniany już kodeks rodzinny i opiekuńczy zawiera wiele regulacji odnoszących się do tego, co i tak powszechnie funkcjonuje w tzw. strefie kulturowo-obyczajowej. Należy jednak zauważyć, że w ostatnich latach w strefie tej dokonują się liczne przemiany, co niekiedy staje się przyczyną powstania chaosu. Dobrze zatem, że istnieje zbiór przepisów prawa rodzinnego i opiekuńczego, który zawiera dyrektywy realnie uwzględniane w stosowaniu przepisów prawa rodzinnego i opiekuńczego. Zgodnie z przepisami rodzina stanowi najważniejszą i najstarszą formę życia społecznego i należy ją chronić. Należy też chronić z osobna każdego człowieka objętego tymi regulacjami.
Do nadrzędnych zasad prawa rodzinnego i opiekuńczego należy zaliczyć: zasadę dobra dziecka, zasadę dobra rodziny, zasadę monogamii, zasadę równouprawnienia kobiety i mężczyzny, zasadę szczególnej ochrony rodziny i dziecka przez państwo, a także zasadę trwałości małżeństwa.
Jakie kwestie reguluje prawo rodzinne i opiekuńcze?
Normy prawne zawarte w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym i innych aktach prawnych regulują m.in. obowiązek zachowania wierności małżeńskiej oraz współdziałania małżonków dla dobra rodziny. Przepisy te mówią o obowiązku zachowania posłuszeństwa przez dzieci względem ich rodziców. To właśnie te normy prawne dają odpowiedź na pytanie, kiedy małżeństwo zostało zawarte w sposób dający podstawy do jego unieważnienia. Przepisy te traktują też o małżeńskiej wspólności majątkowej, a także możliwościach ustalenia rozdzielności.
Wiele spraw z zakresu prawa rodzinnego i opiekuńczego da się rozwiązać poprzez sporządzenie umowy notarialnej, inne wymagają postępowania sądowego, jeszcze inne trafiają do sądu, ponieważ małżonkowie nie potrafią porozumieć się między sobą. Do spraw, które muszą mieć swój finał na wokandzie, należy zaliczyć m.in. sprawy rozwodowe, sprawy dotyczące przysposobienia (adopcji). Do sądu często trafiają też sprawy o alimenty, o ustanowienie kuratora dla małoletniego, czy też o ustalenie ojcostwa.
